Μηχανισμός παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίζει έναν νέο μηχανισμό παρακολούθησης και κοινοποίησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η ακριβέστερη και τακτική αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών, με σκοπό την τήρηση των υποχρεώσεων που ανελήφθησαν από την Κοινότητα δυνάμει της συμβάσεως-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές (CCNUCC) και του πρωτοκόλλου του Κυότο.
ΠΡΑΞΗ

Απόφαση 280/2004/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Φεβρουαρίου 2004 για μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κυότο [Επίσημη Εφημερίδα L 49 της 19.2.2004].
ΣΥΝΟΨΗ

Η απόφαση θεσπίζει μηχανισμό για:

την παρακολούθηση, στα κράτη μέλη, όλων των ανθρωπογενών εκπομπών (συμπεριλαμβανομένης της απορρόφησής τους από τις λεγόμενες «καταβόθρες») αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου και οι οποίες δεν ρυθμίζονται από το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ που αφορά τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος·
την αξιολόγηση της προόδου στον τομέα αυτό, με στόχο την τήρηση των υποχρεώσεων που ανελήφθησαν από την Κοινότητα εις ό,τι αφορά τις εκπομπές και την απορρόφησή τους·
την εφαρμογή της CCNUCC και του πρωτοκόλλου του Κυότο·
τη μέριμνα ώστε οι πληροφορίες που διαβιβάζονται από την Κοινότητα στη γραμματεία της CCNUCC να είναι πλήρεις, ακριβείς, συνεκτικές, διαφανείς και συγκρίσιμες.

Εθνικά προγράμματα και κοινοτικό πρόγραμμα

Τα κράτη μέλη και η Κοινότητα καταρτίζουν, δημοσιεύουν και θέτουν σε εφαρμογή, αντιστοίχως, εθνικά προγράμματα και κοινοτικό πρόγραμμα, με σκοπό, αφενός, τον περιορισμό ή τη μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών από τις πηγές τους και, αφετέρου, την ένταση της απορρόφησης από τις «καταβόθρες» όλων των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο θερμοκηπίου και που δεν ρυθμίζονται από το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, προκειμένου να συμβάλουν:

στη σταθεροποίηση του επιπέδου εκπομπών CO2, μέχρι το έτος 2000, στα επίπεδα του 1990 (αυτός ο στόχος της CCNUCC πραγματοποιήθηκε από την Κοινότητα και τα κράτη μέλη της)·
στην εκ μέρους της Κοινότητας τήρηση της δέσμευσής της για περιορισμό όλων των εκπομπών της αερίων θερμοκηπίου που δεν ρυθμίζονται από το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ δυνάμει της CCNUCC και του πρωτοκόλλου του Κυότο·
στη διαφανή και ακριβή παρακολούθηση της συντελούμενης και προσδοκώμενης προόδου από τα κράτη μέλη εις ό,τι αφορά τον περιορισμό των εν λόγω εκπομπών, συμπεριλαμβανομένης της συμβολής των κοινοτικών μέτρων.

Τα εθνικά προγράμματα πρέπει να περιέχουν πληροφορίες σχετικά με:

τον αντίκτυπο των εθνικών πολιτικών και μέτρων στις εκπομπές και απορροφήσεις ανά αέριο και ανά τομέα·
τις εθνικές προβλέψεις εκπομπών και απορροφήσεων CO2 και άλλων αερίων θερμοκηπίου για τα έτη 2005, 2010, 2015 και 2020·
τα θεσπισθέντα ή προβλεπόμενα μέτρα εφαρμογής των σχετικών κοινοτικών πολιτικών, καθώς και για την τήρηση των υποχρεώσεων που ανελήφθησαν βάσει του πρωτοκόλλου του Κυότο.

Πέραν των πληροφοριών που περιέχονται στις εθνικές εκθέσεις, τα κράτη μέλη οφείλουν να διαβιβάζουν στην Επιτροπή (το αργότερο την 15η Ιανουαρίου κάθε έτους) και άλλες πληροφορίες. Αυτές θα καταστήσουν δυνατή την αξιολόγηση της συντελεσθείσας προόδου και τη σύνταξη των υποχρεωτικών ετήσιων εκθέσεων στο πλαίσιο της CCNUCC και του πρωτοκόλλου του Κυότο. Οι εν λόγω πληροφορίες αφορούν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

τις προσωρινές εκπομπές των ακόλουθων αερίων: μονοξείδιο του άνθρακα (CO), διοξείδιο του θείου (SO2), οξείδια του αζώτου (NOx) και πτητικές οργανικές ενώσεις, κατά τη διάρκεια του έτους που προηγείται των δύο τελευταίων ετών·
τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), μεθανίου (CH4), υποξειδίου του αζώτου (N2O), φθοριωμένων υδρογονανθράκων (HFC), πλήρως φθοριωμένων υδρογονανθράκων (PFC) και εξαφθοριούχου θείου (SF6) κατά το έτος που προηγήθηκε του τελευταίου έτους·
τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που συνδέονται με τις χρήσεις γης ή με τη δασοπονία, κατά το έτος που προηγήθηκε του τελευταίου έτους·
τα πλήρη αριθμητικά στοιχεία των εκπομπών και απορροφήσεων που συνδέονται με τις χρήσεις γης και με τη δασοπονία για την περίοδο μεταξύ του 1990 και του έτους που προηγήθηκε του τελευταίου έτους·
τα δεδομένα που περιλαμβάνονται στα εθνικά μητρώα που συγκροτήθηκαν δυνάμει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ·
τους δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν κατά το έτος που προηγήθηκε του τελευταίου έτους.

Εθνικοί κατάλογοι και κοινοτικός κατάλογος

Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2005, τα κράτη μέλη οφείλουν να έχουν θεσπίσει συστήματα εθνικών καταλόγων που να τους επιτρέπουν να εκτιμούν τις εκπομπές και τις απορροφήσεις αερίων θερμοκηπίου στην επικράτειά τους.

Ανά έτος, η Επιτροπή καταρτίζει κατάλογο και συντάσσει έκθεση για τα αέρια θερμοκηπίου στην Κοινότητα. Διαβιβάζει την έκθεση πριν από τις 28 Φεβρουαρίου στα κράτη μέλη και πριν από τις 15 Απριλίου στη γραμματεία της CCNUCC.

Το αργότερο στις 30 Ιουνίου 2006, η Επιτροπή οφείλει να έχει θεσπίσει σύστημα κοινοτικού καταλόγου που να εξασφαλίζει τη συγκρισιμότητα, τη συνεκτικότητα, την πληρότητα, την ακρίβεια και την τήρηση των προθεσμιών των εθνικών καταλόγων, σε σχέση με τον κοινοτικό κατάλογο.

Εθνικά μητρώα και κοινοτικό μητρώο

Η Κοινότητα και τα κράτη μέλη συντάσσουν μητρώα για τον υπολογισμό και την τεκμηρίωση της παράδοσης, κράτησης, μεταφοράς, ακύρωσης και απόσυρσης των μονάδων που εγγράφονται στα μητρώα του κοινοτικού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων (ποσοστώσεων) εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.

Αξιολόγηση της συντελούμενης προόδου

Κάθε έτος, η Επιτροπή αξιολογεί τη συντελεσθείσα πρόοδο στο σύνολο της Κοινότητας προκειμένου να κρίνει κατά πόσον αυτή αρκεί για την τήρηση των υποχρεώσεων που έχουν αναληφθεί σε διεθνές επίπεδο βάσει της CCNUCC και του πρωτοκόλλου του Κυότο.

Κάθε έτος, η Επιτροπή διαβιβάζει στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο έκθεση για την αξιολόγηση της συντελεσθείσας προόδου. Η εν λόγω έκθεση περιλαμβάνει δεδομένα για τις προβλέψεις των εκπομπών και των απορροφήσεων, καθώς και για τις πολιτικές και τα μέτρα που έχουν ληφθεί στον συγκεκριμένο τομέα.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συντάσσουν εκθέσεις για τη συντελεσθείσα πρόοδο με ορίζοντα το έτος 2005 και τις διαβιβάζουν στη γραμματεία της CCNUCC, το αργότερο την 1η Ιανουαρίου 2006.

Επιτρεπόμενες ποσότητες

Στις 31 Δεκεμβρίου 2006 το αργότερο, τα κράτη μέλη και η Κοινότητα διαβιβάζουν στη γραμματεία της CCNUCC τις ποσότητες εκπομπών που επιτρέπονται για το καθένα δυνάμει του πρωτοκόλλου του Κυότο και της απόφασης 2002/358/ΕΚ για την έγκριση του πρωτοκόλλου του Κυότο και την από κοινού τήρηση των δεσμεύσεων.

Πλαίσιο: το πρωτόκολλο του Κυότο

Η παρούσα απόφαση καταργεί την απόφαση 93/389/ΕΟΚ που θέσπιζε τον παλαιό κοινοτικό μηχανισμό παρακολούθησης των εκπομπών CO2 και των άλλων αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ο μηχανισμός αυτός αφορούσε μόνο τις απαιτήσεις που απέρρεαν από τη CCNUCC του 1992. Ο τρέχων μηχανισμός που θεσπίζεται με την παρούσα απόφαση τηρεί, επίσης, τις απαιτήσεις του πρωτοκόλλου του Κυότο.

Η εκ μέρους της Κοινότητας και των κρατών μελών έγκριση του πρωτοκόλλου του Κυότο, το 2002, τους δεσμεύει να περιορίσουν, στο χρονικό διάστημα 2008-2012, τις εκπομπές τους αερίων θερμοκηπίου κατά 8%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Στο εξής, αρχής γενομένης από την έναρξη ισχύος της παρούσας απόφασης, στις 10 Μαρτίου 2004, όλες οι διατάξεις του Κυότο μεταφέρονται στο κοινοτικό δίκαιο, πριν ακόμη από τη θέση του πρωτοκόλλου σε ισχύ σε διεθνές επίπεδο. Πρέπει να σημειωθεί ότι το πρωτόκολλο του Κυότο ετέθη σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005.

Η Ευρώπη στο ύψος της

Η αποχώρηση του Καναδά από το Πρωτόκολλο του Κιότο δείχνει πόσο διάτρητες είναι στην πραγματικότητα οι πολιτικές προστασίας του κλίματος, μολονότι όλοι γνωρίζουν ότι στο σημερινό διεθνές σύστημα δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από μια συνθήκη σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών για την άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής.

Πολλά από τα επιχειρήματα που επικαλέστηκε η Οτάβα ανταποκρίνονται στις επιφυλάξεις που διατυπώνουν και τα περιβαλλοντικά κινήματα: «Μια αποτελεσματική πολιτική προστασίας του κλίματος απαιτεί μια παγκόσμια συμφωνία, την οποία θα υπογράψουν και θα υλοποιήσουν όλοι οι μεγάλοι παίκτες που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για πρόφαση. Στο νοτιοαφρικανικό Ντέρμπαν ο Καναδάς έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να σαμποτάρει μια συμφωνία με αυτά τα χαρακτηριστικά και δικαίως του απονεμήθηκε πολλές φορές στο Ντέρμπαν το παράσημο του «απολιθώματος της ημέρας». Είναι η «διάκριση» για τη χώρα εκείνη που συνέβαλε λιγότερο στην επιτυχία της διάσκεψης.

Αντίθετα, η Ε.Ε., παρά τα προβλήματα χρέους που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες της, προσπάθησε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Στην Ευρώπη και σε κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες οφείλεται το γεγονός ότι η διεθνής κοινότητα έκανε ακόμη ένα βήμα στην κατεύθυνση μια περιεκτικής συμφωνίας για το κλίμα, που θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2015 και θα εφαρμοστεί το 2020. Πρόκειται για μια σημαντική επιτυχία της κλιματικής διπλωματίας. Ωστόσο, ελλοχεύουν πολλοί κίνδυνοι μέχρι τότε. Μέχρι το 2020 η προστασία του περιβάλλοντος θα στηρίζεται σε «εθελοντική βάση». Αυτό σημαίνει ότι τα επόμενα χρόνια η Ε.Ε. θα πρέπει να κάνει περισσότερα από αυτά που έχει σχεδιάσει για την προστασία του κλίματος. Οι εκπομπές CO2 θα πρέπει εντός της τρέχουσας δεκαετίας να περιοριστούν αισθητά στις βιομηχανικές χώρες. Σε αντίθετη περίπτωση, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας θα αυξηθεί κατά 3-3,5 βαθμούς και οι συνέπειες θα είναι ολέθριες. Η Γερμανία αναγνωρίζει την αναγκαιότητα πρόσθετων μέτρων, αλλά εμφανίζεται ασυνεπής στο ενεργειακό, περιορίζοντας αισθητά τις επιδοτήσεις των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Παρά τις διεθνείς αντιξοότητες, η Ε.Ε. και κυρίως το Βερολίνο θα πρέπει να επιμείνουν σε μια συνεπή πολιτική προστασίας του κλίματος, υιοθετώντας νέους, πιο φιλόδοξους ακόμη, στόχους, τους οποίους θα πρέπει να πετύχουν. Μόνο έτσι θα αποδείξουν στους δύσπιστους και στα «απολιθώματα» ότι η προστασία του κλίματος δεν έρχεται σε αντίθεση με την ανάπτυξη, αλλά την καθιστά βιώσιμη.

Χρονολογικός πίνακας της ιστορίας του φαινομένου

Χρονολογικά γεγονότα του φαινομένου θερμοκηπίου

1824 - Ο Ζοζέφ Φουριέ θέτει το θέμα του ρόλου που παίζει η ατμόσφαιρα της Γης στη θερμοκρασία του πλανήτη, καθώς και της επιπτώσεις της βιομηχανίας στι κλίμα.

1896 - Ο Σουηδός Σβάντε Αρρένιους υποστηρίζει ότι η θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζεται από τα αέρια που συγκρατούν τη θερμότητα.

1941 - Ο Σέρβος Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς υποστηρίζει ότι η μεταβολή της τροχιάς της Γης, μας φέρνει κάθε 40.000 χρόνια την εποχή των παγετώνων.

1957 - Ο Τσαρλς Ντέιβιντ Κίλινγκ μετράει την συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, από ένα παρατηρητήριο στη Χαβάη. Σε περίοδο έξι ετών, φαίνεται καθαρά η αύξηση της συγκέντρωσης του ποσοστού του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

1980 - Ο Σουηδός Μπερτ Μπολίν διαπιστώνει πως η θερμοκρασία της Γης αυξάνεται εδώ και ένα αιώνα.

1988 - Ο ΟΗΕ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας συστήνουν την Διακυβερνητική Ομάδα Ειδικών για την εξέλιξη του κλίματος (IPCC).

1992 - Στη σύνοδο του Ρίο 167 κράτη υπογράφουν τη μη δεσμευτική συνθήκη-πλαίσιο για τις κλιματικές αλλαγές.

1997 - Στο Κιότο της Ιαπωνίας 38 βιομηχανικές χώρες δεσμεύονται να μειώσουν ως το 2010 τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 5.2% (μέσος όρος) σε σχέση με το 1990. Το πρωτόκολλο αυτό δεν έχει επικυρωθεί.

2001 - Στη Βόννη της Γερμανίας, γίνεται το πρώτο βήμα για την επικύρωση του πρωτοκόλλου του Κιότου, χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, αλλά με την συμμετοχή της Ιαπωνίας, Ρωσίας, των χωρών της ΕΕ, συνολικά 178 χώρες.